หนึ่งในสายรัดห้ามเลือด ที่ไม่มีประสิทธิภาพ

จุดเปลี่ยนที่ทำให้กองทัพสหรัฐฯ หันกลับมาทบทวนข้อผิดพลาด และแก้ไขปรับปรุงรูปแบบและขั้นตอนการช่วยชีวิตทหารในสนามรบให้รอดตาย คือเมื่อครั้งที่ทหารอเมริกันเข้าไปปฏิบัติหน้าที่เป็นกองกำลังรักษาสันติภาพ ในสงครามโซมาเลีย ทวีปแอฟริกา ช่วงปี 1993 การบาดเจ็บจากการถูกระเบิดแสวงเครื่อง และอาวุธร้ายแรงในระยะประชิด ดังที่เราได้เห็นกันในภาพยนต์ สงครามในโซมาเลียนั้น แตกต่างจากสงครามอื่นๆอย่างมากมายนัก การรบกันบ้านต่อบ้าน ประตูต่อประตู เป็นการรบที่โหดร้ายทารุณและกดดันเป็นอย่างยิ่ง

การรักษาพยาบาลด้วยวิธีการตามรูปแบบการปฐมพยาบาลในภาวะปกตินั้น ไม่สามารถช่วยให้ทหารรอดชีวิตในสภาวะการรบนอกแบบเช่นนี้ ดังนั้นคณะกรรมการการแพทย์ทหารได้ถูกจัดตั้งขึ้น หลังจากทนต่อความสูญเสียชีวิตทหารในขณะปฎิบัติการเป็นจำนวนมากเกินรับได้ ซึ่งเป็นการจัดตั้งชุดผู้ที่มีความรู้ทางด้านการแพทย์ทางทหารจากหน่วยต่างๆ เพื่อค้นหาหนทางรักษาชีวิตทหารในสงครามยุคใหม่ และได้รายงานทางการแพทย์ออกมาในปี 2003 ก่อนหน้าที่ทหารอเมริกันจะถูกส่งเข้าสู่สงครามอิรัคได้เพียง 1 เดือน

ในรายงานระบุว่ากองทัพควรจัดสรรสายรัดห้ามเลือดหรือทูนิเก้ ให้เป็นอุปกรณ์ปฐมพยาบาลประจำบุคคล สำหรับทหารทุกนาย แต่โชคร้ายที่การเตรียมการดังกล่าวสายเกินไป ในขณะที่ทหารอีกมากมายต้องเดินเข้าสู่สงครามโดยปราศจากอุปกรณ์ห้ามเลือดที่ พวกเขาควรจะมี บางคนต้องแสวงเครื่องเพื่อทำสายรัดห้ามเลือดในนาทีวิกฤต ซึ่งหลายกรณีที่ไม่สามารถห้ามเลือดและหยุดการตายจากเหตุเสียไหลอย่างรุนแรงได้ และอีกหลายรายได้ต้องเสียชีวิตเพราะห้ามเลือดไม่ทันนั่นเอง
จนในที่สุดกองทัพบกสหรัฐฯ ได้ออกคุณลักษณะสายรัดห้ามเลือดหรือทูนิเก้ สำหรับใช้ในสภาวะการรบ โดยกำหนดจากน้ำหนัก, ขนาด และราคา โดยที่ทูนิเก้รุ่นแรกที่ออกมานี้ ไม่เคยได้รับการทดสอบอย่างเพียงพอ ต่อการใช้งานจริง ด้วยความต้องการให้ทหารทุกคนนั้นมีใช้อย่างเร่งด่วน ผลลัพท์ คือยังเกิดความล้มเหลวในการรักษาชีวิตทหารอยู่ดี  เพราะถึงแม้ว่าที่ฐานทัพส่วนหน้าจะมีโรงพยาบาลสนาม ซึ่งเพียบพร้อมไปด้วยเครื่องมือผ่าตัดและทีมแพทย์มากมาย และมีการนำส่งสายแพทย์ทางอากาศด้วยเฮลิคอปเตอร์อย่างเร่งด่วน แต่ทหารที่ถูกยิงนั้น กลับเสียชีวิตก่อนที่จะกลับไปถึงมือแพทย์สนามได้ จากการเสียเลือดจากบาดแผลถูกยิงที่บริเวณแขน หรือขา หรือบาดแผลจากการระเบิด จำนวนมากจนตาย แม้จะมีการใช้ทูนิเก้ที่ได้รับแจกมาแล้วก็ตาม หรือบางรายใช้ทูนิเก้แสวงเครื่องเอาเอง แต่มันก็ไม่สามารถทำงานอย่างได้ผลในสถานการณ์จริง ซึ่งต่างจากการฝึกในสภาพที่ไม่มีการปะทะหรือกดดันจากข้าศึก ฝุ่นควัน เสียงระเบิด เสียงร้อง และความสับสนวุ่นวาย ปัจจัยต่างๆในสนามรบ ล้วนเป็นสิ่งที่ทำให้การรักษาทหารที่บาดเจ็บ ไม่เป็นไปอย่างที่ได้รับการเรียนรู้มาจากห้องเรียนเลย

สายรัดห้ามเลือดรุ่นต่างๆ CAT Training, CAT, SOFT-Wide, SOFT Gen 2, SOFT Gen 1 Tourniquets

ดังนั้นกองทัพสหรัฐจึงได้เริ่มทำการวิจัยทูนิเก้แบบมาตรฐานขึ้นมา โดยมีการออกแบบภายใต้ข้อจำกัดต่างๆมากมายจากรายงานของทหารในสนามรบ ทั้งต้องมีขนาดที่เล็ก น้ำหนักที่เบา และใช้งานง่าย แม้จะใช้ (หรือว่ายังเหลือ) มือเพียงข้างเดียว ทูนิเก้ก็จะต้องใช้งานได้อย่างสมบูรณ์ ทูนิเก้มาตรฐานนี้ได้รับการบรรจุอยู่ในรหัสอุปกรณ์มาตรฐานแห่งชาติ หรือ NSN และได้ถูกแจกจ่ายให้แก่ทหารสหรัฐทุกคน เพื่อการใช้ปฐมพยาบาลประจำบุคคลอย่างเร่งด่วน แต่ทว่าการออกแบบที่ผิดพลาดหรือการขาดความรู้ที่ถูกต้องในการใช้งานก็แล้วแต่ ทูนิเก้ที่ผ่านการวิจัยรุ่นแรกนั้น มีเปอร์เซ็นการรักษาที่ล้มเหลวสูงมากถึง 80% และก็ยังไม่สามารถห้ามเลือดอย่างได้ผลอยู่ดี ทำให้ทหารหลายนาย ต้องจบชีวิตลงจากความผิดพลาดซ้ำแล้วซ้ำเล่า เรื่องนี้จึงถูกนำไปเป็นปัญหาหลักของกองทัพสหรัฐ ซึ่งจัดลำดับเอาการรักษาชีวิตกำลังพล เป็นภารกิจหลักของกองทัพ โดยตั้งทีมพัฒนาและทุ่มเทการวิจัยสายห้ามเลือดรุ่นใหม่อย่างเร่งด่วนและรอบคอบกว่าเดิม เพื่อไม่เป็นการเสียเวลา, งบประมาณและชีวิตไปอย่างสูญเปล่า จึงได้นำเอาทูนิเก้ที่กองทัพเรือสหรัฐได้พัฒนาล่วงหน้ามาก่อนแล้วในชื่อว่า COTS มาต่อยอด โดยไม่ต้องกลับไปงมเข็มแลกกับชีวิตทหารตัวเองอย่างที่แล้วมา
การทดลองนั้นได้เน้นไปที่ 2 ประเด็นหลัก คือ การทำให้ทูนิเก้สามารถลดอัตราการไหลของเลือดได้สูงถึง 75% ที่บริเวณแขนขาของผู้ป่วย และอีกประเด็นคือ ทหารต้องสามารถใช้มันได้อย่างถูกต้องภายใต้ความกดดันในสนามรบ ทูนิเก้ต้องมีแถบกว้างไม่ต่ำกว่า 1 นิ้ว เพื่อลดแรงตัดไปที่เส้นเลือดและเนื้อเยื่อของผู้ป่วย ซึ่งหากเนื้อตายจะเป็นสาเหตุให้ต้องตัดอวัยวะทิ้งภายหลัง การทดลองขั้นต่อมาคือ ต้องใช้วัสดุที่สามารถใช้งานได้ในสนามรบ มีทูนิเก้หลายแบบถูกวิจัยขึ้นมา แล้วพบว่าใช้งานได้ดี แต่ต้องโยนทิ้งไปภายหลัง เพราะมันไม่สามารถทนทานต่อสภาพแวดล้อมในสนามรบ เช่น สายยาง ท่อลาเท็กซ์ มันจะกรอบตัวลงหลังจากถูกแสง UV และความชื้นเป็นระยะเวลาหนึ่ง ซึ่งทำให้มันขาดในเวลาที่ต้องมัดหรือขันเชนาะ เพื่อเพิ่มแรงกดให้เพียงพอบริเวณขาของผู้ป่วย ซึ่งแก้ไขโดยเก็บไว้ให้ห่างแสงแดด แต่ต้องแลกกับความยากที่จะนำออกมาใช้ หนำซ้ำยังไม่สามารถใช้งานได้ด้วยมือข้างเดียวอีกด้วย  กรณีที่มืออีกข้างใช้การไม่ได้แล้ว หรือต้องเอาปากคาบ และเอาหน้าผากกดจุดที่ผูกไว้ก่อนการขั้นเชนาะ ในสภาพที่น่าเวทนา

สายรัดห้ามเลือด รุ่น SOF Generation 1 ถูกใช้ใน Iraq

มีทูนิเก้ที่ผ่านการทดสอบซ้ำแล้วซ้ำ เล่าเพียงสองแบบเท่านั้น ซึ่งแม้มันจะหยุดเลือดได้ไม่ดีที่สุด แต่มันได้รับการยอมรับว่า มันพร้อมที่สุดในการใช้งานในสถานการณ์ต่างๆ ที่ไม่ใช่ในโรงพยาบาล เช่น ในสนามรบ หรือ อุบัติเหตุบนท้องถนน นั้นก็คือ CAT (Combat Application Tourniquet) และ SOFT-T (Special Operation Force Tactical Tourniquet) การทดสอบภาคสนามพบว่า มันสามารถใช้งานได้ง่าย แม้ผู้ใช้จะมีความรู้ทางการแพทย์น้อย หรือไม่มีความรู้เลย อีกทั้งมันยังใช้งานได้ง่ายในสถานการณ์ที่มีความกดดันสูง หรือผู้ใช้มีสติสัมปชัญญะไม่สมบูรณ์ ทูนิเก้ทั้งสองตัวนั้นมีการใช้งานและหน้าตาเหมือนกัน แต่ CAT นั้นมีแกนขันเชนาะเป็นพลาสติก ในขณะที่ SOFT-T นั้นเป็นโลหะ ซึ่ง CAT ได้ถูกบรรจุให้ทหารสหรัฐทุกคนต้องมีติดไว้ประจำตัว  ในขณะที่ SOFT-T นั้นได้เป็นอุปกรณ์มาตรฐานประจำตัวหน่วยรบพิเศษสหรัฐ อย่างหน่วย Ranger ของกองทัพบก SEAL ของกองทัพเรือ และ ทีม PJ พลร่มของกองทัพอากาศ รวมไปถึงหน่วยงานชั้นแนวหน้าอื่นๆ เป็นต้น

หลังจากที่ทูนิเก้รุ่นใหม่นี้ได้ถูกทดลองใช้ในสภาพต่างๆกัน อย่างทะเลทรายและในเมือง ก็ยังพบว่ายังมีปัญหาทางด้านการออกแบบอยู่นั้นคือ CAT ที่เป็นแกนพลาสติกนั้นสามารถใช้ได้หลายครั้ง หากเป็นบาดแผลบนแขน แต่ไม่สามารถขันเชนาะได้แน่นพอ ที่จะหยุดเลือดบนบาดแผลที่ขาของผู้บาดเจ็บ กองทัพบกสหรัฐจึงได้แนะนำให้แพทย์สนามนำเอาทูนิเก้แบบ SOFT-T ที่มีแกนทำจากโลหะติดตัวไปเพิ่มเติมในกรณีที่ CAT นั้นล้มเหลว จากการรัดที่ต้องใช้แรงกดมากบริเวณต้นขา ซึ่งจะทำให้แกนพลาสติกแตกได้ หลังจากนั้นกลายเป็นว่า หน่วยอื่นๆในกองทัพสหรัฐได้รับทราบถึงจุดบกพร่องนี้ และทำการสั่งซื้อ SOFT-T มาแจกจ่ายใช้งานเองแทนที่ CAT ซึ่งเป็นพลาสติก อีกสาเหตุหนึ่งก็คือ เมื่อทหารนำเอา CAT มาใช้ฝึกซ้อมปฐมพยาบาลนั้น ก็เป็นอันเดียวกับที่เขาเอาไปรบ ดังนั้นแกนพลาสติกจึงเริ่มบิดงอ จากการซ้อมที่ทำเป็นประจำ และไปหักเอาตอนที่จะใช้งานจริงในสนามรบ เหตุนี้ผู้ผลิตจึงได้ออกแบบ CAT รุ่นสีฟ้า เพื่อใช้ในการฝึกซ้อมเท่านั้น เพื่อทหารจะได้ไม่สับสนเอาตัวซ้อมไปใช้งานจริง แต่ CAT เองก็ยังถูกใช้ในสนามรบในฐานะของทูนิเก้ที่ใช้ครั้งเดียวทิ้ง และไม่ต้องมาเสียเวลาล้างทำความสะอาด และฆ่าเชื้อเพื่อเตรียมนำกลับมาใช้ใหม่

SOFT-T ทูนิเก้นั้นมีการออกแบบมาให้ใช้งานได้คงทนกว่ามาก เพราะส่วนสำคัญของมันก็คือ แกนขันเชนาะทำมาจากอลูมิเนียมน้ำหนักเบา และมีความทนทานสูงมาก มันจึงถูกเลือกให้ใช้ทั้งกับบาดแผลบนขาที่หยุดเลือดได้ยากกว่า ซึ่งเป็นจุดที่ต้องใช้ทูนิเก้มากกว่าบริเวณอื่น เช่น บาดแผลจากการถูกยิง, การระเบิดจากกระสุนปืนค. การระเบิดจากระเบิดแสวงเครื่องต่างๆ และการบาดเจ็บจากแขนนั้น สามารถรักษาได้ง่ายกว่าขา โดยใช้เพียงการกดลงบนแผลโดยตรง ก็สามารถหยุดเลือดจากบาดแผลบริเวณแขนได้แล้ว

ในเมื่อ SOFT-T รุ่นแรกออกมาแล้ว บริษัทผู้คิดค้นและจำหน่ายอุปกรณ์ปฐมพยาบาลภาคสนาม อย่าง Tactical Medical Solutions จึงได้นำเอา SOFT-T มาพัฒนาต่อร่วมกับหน่วยนาวิกโยธินสหรัฐ เป็นรุ่น SOFTT-Wide (Special Operations Force Tactical Tourniquet – Wide)  ซึ่ง SOFTT-Wide นั้นได้นำเอาข้อดีของ CAT และ SOFT-T รุ่นแรกมาปรับปรุงและผสมผสานกัน และได้เพิ่มขนาดของแถบรัดขึ้นใหม่ แต่น้ำหนักเบากว่าเดิม ส่วนตัวล็อคก็ถูกออกแบบใหม่ให้มีการป้องกันการปลดหลุดเองโดยไม่ได้ตั้งใจ และมันก็ใช้งานง่ายในการพันรอบแขน หรือขาด้วยมือข้างเดียว หลังจากนั้นหน่วยนาวิกโยธินสหรัฐ ได้นำไปทดลองใช้โดยทันที และต่อมาได้ทำการบรรจุให้เป็นอุปกรณ์ปฐมพยาบาลประจำบุคคลแทนที่ CAT และ SOFT-T โดยทันทีเช่นกัน เนื่องจากใช้งานได้ครอบคลุมกว่า ทหารจึงไม่ต้องมาคอยพกทูนิเก้ทีละสองชนิดอีกต่อไป ซึ่งกองทัพบกสหรัฐเองก็เห็นข้อดีนี้ และกำลังปลดประจำการทูนิเก้และอุปกรณ์ห้ามเลือด ที่ไม่มีประสิทธิภาพรุ่นเดิมทิ้งทั้งหมด และกำลังเปลี่ยนมาใช้รุ่น สายรัดห้ามเลือด รุ่น Wide ด้วยเช่นกัน

สายรัดห้ามเลือด รุ่น SOF Wide

ทูนิเก้ในปัจจุบัน มีการออกแบบให้ดีขึ้นกว่าเมื่อ 10 ปีที่แล้วมาก และยังคงมีการพัฒนาต่อๆไปให้มีประสิทธิภาพมากขึ้น เบาขึ้น และใช้ง่ายขึ้นกว่าเดิม สายรัดห้ามเลือดได้ช่วยรักษาชีวิตทหารในอิรัค, อัฟกานิสฐาน และในสงครามต่างๆทั่วโลกเป็นประจำอยู่ในทุกวันนี้ เพราะการพัฒนาจากการเรียนรู้ข้อผิดพลาดในสนามรบ ที่แลกมาด้วยชีวิตทั้งสิ้น บทเรียนของกองทัพสหรัฐเมื่อ 10 ปีที่แล้ว ที่ไม่ได้ทดสอบทูนิเก้อย่างถูกต้อง แต่กลับข้ามขั้นตอนไปแจกจ่ายให้ทหารนำไปใช้งานจริง ต้องแลกมาด้วยชีวิตทหารฝีมือดีๆที่อาสาไปออกรบมากมาย ซึ่งจริงๆแล้วสมควรจะได้รับโอกาสให้รอดตายและได้กลับบ้าน

สิ่งเหล่านี้จะเป็นบทเรียนที่กองทัพของเราต้องกลับมาทบทวนและศึกษา เพื่อหยุดการสูญเสียที่ไม่จำเป็น อย่าคิดกันแต่เพียงว่า “บ้านเราก็ยังงี้แหละ ทำใจ” “กองทัพเราไม่รวยเหมือนเขา” หรือจะมีข้ออ้างใดๆ เพื่อใช้เลี่ยงการทุ่มเทและพัฒนา และหันมาถามตัวเองว่า ทำไมเราจะต้องไปซ้ำรอยเดิมของคนอื่น ในเมื่อเขาได้จ่ายราคาบทเรียนแสนแพงไปแล้วด้วยหลายชีวิต

ติดต่อสอบถามข้อมูลเพิ่มเติม อุปกรณ์ช่วยชีวิตเชิงยุทธวิธี ได้ที่ Safe House ครับ

Tags: care under fire, tccc, tourniquet

Tourniquet (ทูนิเก้) เป็นอุปกรณ์ที่ใช้งานได้สะดวกที่สุด เร็วที่สุด และรักษาชีวิตกำลังพลของเราได้มากที่สุดในสนามรบ เพราะในการรบนั้น สาเหตุหลักของการเสียชีวิตของทหารที่ปฏิบัติหน้าที่ คือ การเสียเลือดอย่างรุนแรงจากบาดแผลฉกรรจ์ แต่โชคดีที่การเสียเลือดนั้น เป็นเรื่องที่สามารถจัดการได้ง่ายในสนามรบ มากกว่าเรื่องอื่นๆที่ต้องการการดูแลรักษาที่ซับซ้อน เช่น บาดแผลไฟไหม้รุนแรง, เลือดตกในจากการถูกกระแทก หรรือบาดแผลจากระเบิด เป็นต้น ทหารราบทั่วๆไป ก็สามารถเรียนรู้ที่จะใช้ทูนิเก้ได้ไม่ยาก โดยไม่ต้องมีความรู้พื้นฐานด้านการแพทย์มาก่อน

จากประสบการณ์ในสงครามอิรัคของกองทัพสหรัฐได้พิสูจน์แล้วว่า วีธีที่ง่ายที่สุดในการรักษาอาการเสียเลือดจากบาดแผลฉกรรณ์ นั้นก็คือการใช้ ทูนิเก้ (Tourniquet) หรือ สายรัดห้ามเลือด ซึ่งอุปกรณ์เล็กๆนี้ สามารถช่วยชีวิตทหารสหรัฐหลายร้อยหลายพันนาย ให้รอดชีวิตกลับบ้านได้อย่างปลอดภัยมานักต่อนักแล้ว

ที่มาของสายรัดห้ามเลือด หรือทูนิเก้ ถูกออกแบบมากว่า 300 ปีมาแล้ว เดิมนั้นเพื่อใช้ห้ามเลือดในการผ่าตัด แต่ก็มีบันทึกว่ามันถูกใช้มายาวนานกว่านั้นโดยชนชาติโรมันกว่า 1,000 ปี ซึ่งเป็นชนชาติที่มีวิทยาการทางการแพทย์สูงที่สุด ในยุคของการรบเพื่อครอบครองดินแดน ทูนิเก้ที่ใช้ในการผ่าตัดในยุคนั้น ออกแบบมาให้หยุดเลือดที่เกิดจากแผลบาดเจ็บในสงคราม ก่อนที่จะนำส่งทหารไปจนถึงโรงพยาบาลในสนามรบ และการทำงานของมันก็ยังไม่เคยเปลี่ยนแปลงหลักการ ไปจากสมัยเริ่มต้นจนมาถึงปัจจุบัน

แต่ก็ยังมีความเชื่อที่ผิดๆเกี่ยวกับการใช้ทูนิเก้ในสนามรบในช่วง 100 ปีที่ผ่านมาว่า จะทำให้ต้องตัดแขนขาบ้าง เลือดจะไม่ไปเลี้ยงจนเนื้อเยื่อตายบ้าง ซึ่งมันไม่จริงเลย วิทยาการการแพทย์ในปัจจุบันได้พิสูจน์แล้วว่า ไม่มีอุปกรณ์ใดในสนามรบ จะช่วยชีวิตทหารที่บาดเจ็บในระหว่างปะทะได้ดีไปกว่าการใช้ ทูนิเก้ ที่ออกแบบอย่างถูกต้องและมีประสิทธิภาพอีกแล้ว

ความเชื่อที่ผิดๆเกี่ยวกับทูนิเก้ ที่มักจะเข้าใจกันก็คือ ถ้าใช้มันหยุดการไหลของเลือดบริเวณแขนหรือขาของผู้ป่วย  แขน หรือขาข้างนั้น จะขาดเลือดจนต้องถูกตัดทิ้งไปด้วย ซึ่งไม่เป็นความจริง คุณทราบหรือไม่ว่าในห้องผ่าตัดของโรงพยาบาลต่างๆทั่วโลก มีการใช้ทูนิเก้อยู่ทุกวี่วัน การศึกษาทางด้านการแพทย์ในยุคใหม่ ทั้งในสหรัฐอเมริกา หรือ อิสราเอลแสดงให้เห็นแล้วว่า ทูนิเก้ที่ถูกออกแบบมาอย่างถูกต้องนั้น ไม่ทำให้ต้องตัดแขนและขาของผู้ป่วยแต่อย่างใด ซึ่งเราสามารถใช้รัดและล็อคปลายแขนและขาได้นานมากถึง 2 ชั่วโมงโดยไม่ต้องคลายเชนาะที่ขันไว้เลย

ในชั้นเรียนลูกเสือหรือการปฐมพยาบาลขั้นต้น มักจะสอนกันว่า ให้หาผ้าและใช้ไม้ เพื่อหมุนและขันเชนาะ แสวงเครื่องกันในป่า เมื่อขันเชนาะแล้วต้องผ่อนปมออกทุกๆ 15-20 นาที ให้เลือดได้เดินสะดวก และเนื้อเยื่อจะได้ไม่เน่า ซึ่งเป็นสิ่งที่ผิดและไม่ควรกระทำอย่างยิ่ง เพราะอาจทำให้แผลแตกออกหรือคนไข้เกิดการช็อคได้ในภายหลัง ซึ่งจะกลายเป็นทำให้แย่ลงไปกว่าการถูกตัดแขนมากนัก ดังนั้นหากไม่ถึง 2 ชม. และไม่เป็นการกีดขวางการเคลื่อนย้ายผู้ป่วย เราจึงไม่ควรไปปลดเชนาะของทูนิคิตอย่างเด็ดขาด นอกจากแพทย์เป็นผู้สั่งเท่านั้น

สิ่งที่ควรทำคือเมื่อเริ่มใช้งานทูนิเก้ คือ ควรจะเขียนเวลาที่เริ่มทำไว้ ในทางภาคสนามอาจใช้ปากกาหัวโตเขียนลงบนหน้าผากผู้บาดเจ็บด้วยซ้ำ เพื่อให้โรงพยาบาลหรือบุคคลากรการแพทย์ ทราบประวัติการช่วยเหลือขั้นต้น ซึ่งสิ่งเหล่านี้กลับไม่ได้สอนหรือให้ความสำคัญกันเลย

สาเหตุที่แท้จริงของคำกล่าวว่า การใช้ทูนิคิตนั้นจะทำให้ต้องตัดแขน ขา มาจากการใช้อุปกรณ์ที่ไม่ได้ออกแบบมาเฉพาะ หรือ ใช้อุปกรณ์แสวงเครื่องต่างๆ ที่ผิดวิธี เช่น เชือกกล้วย สายยาง ผ้าผืนเล็กเกินไป ดังนั้นในกรณีจำเป็นจะต้องหาอุปกรณ์รอบตัวมาใช้ ควรใช้แถบผ้าหรือเข็มขัดที่มีขนาดใหญ่และกว้างพอ ที่จะสร้างแรงกดไม่ให้เลือดนั้นไหลไปที่บาดแผลได้ ซึ่งแถบที่กว้างนั้นจะสามารถช่วยให้เกิดแรงกดบริเวณเส้นเลือดมากพอ จนลดการไหลเวียนของเลือดลง แต่ไม่เกิดแรงกดเฉพาะจุดที่จะตัดไปที่เส้นเลือดเพียงจุดเดียว เหมือนอย่างการใช้สายยางหรือเชือก ซึ่งจะยิ่งทำให้เกิดความเสียหายบริเวณหลอดเลือด จนต้องตัดขาหรือแขนของผู้ป่วย และต้องตัดเนื้อหรือกระดูกให้สูงจนพ้นจุดที่เนื้อเยื่อตาย หรือจุดที่ใช้สายรัดแบบแสวงเครื่องที่ผิดๆนั้นขึ้นไปอีก ซึ่งไม่มีใครต้องการจะกลายเป็นผู้พิการ ด้วยความรู้เท่าไม่ถึงการเช่นนี้แน่ๆ

อีกอุปกรณ์หนึ่งซึ่งนิยมนำมาใช้กันผิดๆก็คือ ท่อสายยางลาเท็กส์ มันถูกออกแบบมาให้ใช้หยุดเส้นเลือดดำ (Venous) ไม่ให้ไหลกลับไปหัวใจ มันไม่ได้ถูกออกแบบมาให้หยุดเลือดที่ไหลจากเส้นเลือดแดง (Arterial) ไปสู่แขนขา และเส้นเลือดดำนั้นก็เป็นเส้นเลือกที่อยู่ใกล้บริเวณผิวหนัง มากกว่าเส้นเลือดแดง และมีแรงดันต่ำกว่าเส้นเลือดแดงซึ่งมีสีสดกว่า แรงดันสูงกว่ามาก เส้นเลือดแดงจะอยู่ลึกลงไปใต้ชั้นผิวหนัง การใช้สายยยาง สิ่งที่เกิดขึ้นก็คือ ท่อลาเทกส์จะหยุดไม่ให้เลือดจากเส้นเลือดดำไหลกลับไปยังหัวใจ แต่ปล่อยให้เลือดจากเส้นเลือดแดงนั้น ไหลลงไปยังบาดแผลได้อยู่ดี ผลก็คือ มันจะทำให้คนไข้เสียชีวิตได้ง่ายขึ้นกว่าปล่อยไว้เฉยๆ หรือไม่ทำอะไรเลยเสียอีก

สำหรับตำแหน่งที่ควรรัดทูนิเก้ สามารถทำได้สองวิธีก็คือ วิธีแรกเราจะรัดไว้เหนือบาดแผลประมาณ 1 ฝ่ามือหรือ 5 ซม. เพราะต้องการให้ส่วนที่ไม่ได้เสียหายนั้น ยังสามารถรับเลือดได้ปกติ เนื้อเยื่อปกติจึงได้รับเลือดมากที่สุด และตำแหน่งของทูนิเก้ไม่ควรอยู่ใกล้กับข้อต่อกระดูก เข่า หรือศอก เพราะหากรัดเหนือจุดดังกล่าว จะไม่สามารถสร้างแรงกดเพียงพอที่จะหยุดเลือดได้ในบริเวณนั้น อีกทั้งถึงแม้จะกดที่ผิวหนัง แต่เลือดก็ยังสามารถไหลผ่านได้ปกติบริเวณไขกระดูก จึงทำให้การใช้ทูนิเก้ในบริเวณข้อต่อนั้นไม่ได้ผลเท่าที่ควร

วิธีต่อมาคือ ใช้ทูนิเก้รัดให้สูงที่สุด เช่น บริเวณโคนแขน แต่ต่ำกว่าซอกรักแร้หรือซอกขา วิธีนี้ใช้เมื่อไม่สามารถตรวจหาตำแหน่งแผลที่ถูกต้องได้ หรือเลือดไหลมากและไม่ต้องการเสียเวลาเปิดบาดแผล เพราะการมาไล่หาแผลฉกรรณ์ที่เสียเลือดมากนั้น มันเป็นการเสี่ยงต่อคนไข้ และเสียเวลาโดยใช่เหตุ เราจำเป็นต้องรักษาเลือดในตัวผู้ป่วยให้มากที่สุด โดยใช้เวลาให้น้อยที่สุดในการหยุดเลือด

เมื่อขันเชนาะทูนิเก้แล้ว เราต้องลงเวลาที่ใส่ไว้บนตัวผู้ป่วยด้วย โดยใช้สัญลักษณตัว “T” เป็นอักษรมาตรฐานสากล หมายถึงเวลาที่เราทำการรักษา โดยปกติจะเขียนไว้บนหน้าผากของผู้ป่วย และเป็นอีกเรื่องที่สำคัญมากคือ เราจะไม่ปิดปกคลุมทูนิเก้ด้วยผ้าคลุมหรือผ้าห่มจนมองไม่เห็น เพราะเจ้าหน้าที่การแพทย์จะได้ดูแลผู้ป่วยได้อย่างถูกต้อง และทูนิเก้จะคลายออกอีกครั้ง ก็ต่อเมื่อมีผู้ที่ได้รับการฝึกทางการแพทย์ขั้นสูงหรือแพทย์ มาเป็นผู้ถอดออกเท่านั้น

Tourniquet ทูนิเก้ : เป็นอุปกรณ์ที่ใช้งานได้สะดวกที่สุด เร็วที่สุด และรักษาชีวิตของผู้ทำหน้าที่เสี่ยง ต่อการถูกทำร้ายหรือบาดเจ็บได้มากที่สุดในงานภาคสนาม หรือสภาพพื้นที่ที่อันตรายเช่นเดียวกับสนามรบ หวังว่าทหารและตำรวจของเรา จะได้มีใช้กันอย่างแพร่หลายโดยไม่ต้องคอยหาอุปกรณ์แสวงเครื่อง ในช่วงวิกฤตของการบาดเจ็บ เวลาทุกเสี้ยงวินาที หมายถึงชีวิต

เราสนับสนุนให้เกิดความเข้าใจ ในการใช้งานอุปกรณ์การแพทย์เชิงยุทธวิธี ที่แตกต่างจากอุปกรณ์ปฐมพยาบาลในสภาวะการปกติ อุปกรณ์ช่วยชีวิต มีทั้งความปลอดภัย และอันตรายเหมือนอาวุธ 1.ถ้ามีไว้แต่ไม่ฝึกใช้ ก็ไร้ค่า 2.ถ้ามีของที่ไม่ปลอดภัย ก็นำมาซึ่งความตาย 3.ไม่มีและไม่ศึกษา ก็อาจจะคร่าชีวิตได้

อยากวอนขอให้หน่วยงานทางการแพทย์ ยกเลิกสายยางรัดห้ามเลือดยาว 75 ซม. ออกจากอุปกรณ์ช่วยชีวิตประจำกายทหาร สงสารผู้ที่จะถูกช่วยเหลือเถอะครับ ถ้าจะใช้สายยางรัดเพื่อให้น้ำเกลือก็ทำไปเถอะครับ แต่อย่าเจตนามาใช้เป็นสายรัดห้ามเลือดเลย

น่าเศร้าที่เรามัวเสียงบประมาณและเวลา ไปสนับสนุนการวิจัยทำสายรัดห้ามเลือด จากต้นแบบที่เขาพัฒนาและใช้กันอยู่แล้ว เพื่อหวังจะประหยัด ซึ่งนอกจากหมิ่นเหม่การละเมิดสิทธิบัตร และหากทำได้ไม่ดีจริง ก็จะกลายเป็นเอาชีวิตกำลังพลมาทดลอง สู้ให้สิ่งที่ถูกต้องและได้ผลจริง อย่างน้อยก็ทำบุญนะครับ มองไปยังกองทัพเพื่อนบ้าน เขาพัฒนาศักยภาพอุปกรณ์แพทย์สนามไปไกลกว่าเราแล้วครับ ทราบแล้วเปลี่ยน!

หมายเหตุ : บทความนี้ Safe House และผู้ชำนาญการการช่วยเหลือฉุกเฉินเชิงยุทธวิธี เป็นผู้จัดทำขึ้น หากท่านต้องการข้อมูลทางด้านอุปกรณ์ช่วยชีวิตภาคสนาม กรุณาสอบถามเจ้าหน้าที่ครับ

Tags: care under fire, tccc, tourniquet